Category: Մայրենի

Կոչական

341. Նախադասության րնդգծված բառերը հանի՛ր: Ի՞նչ է փոխվում (նախադասության արտահայտած միտք, ինչ—որ տեղեկություն, բառերի դասավորություն, այլ բառեր և այլն): Ի՞նչ կանվանես ընդգծված բառերը:

            Դավի՛թ, շախմատի առաջին գիրքը տասնհինգերորդ դարում է գրվել՝       Իսպանիայի թագաժառանգի համար:
            Այդ օրվանից մինչև այսօր, երեխանե՛ր, շախմատի բազմաթիվ գրքեր են           հրատարակվել (ավելի քան հիսուն հազար անուն):
            Դու ամեն ինչ գիտե՞ս ֆուտբոլի մասին, ֆուտբոլի՛ստ:
            Ֆուտբոլիստների շապիկների վրա, Վահե՛, 1937 թվականին են առաջին անգամ    համարներ գրել:
            Ֆուտբոլիստներին պե՞տք են այդ համարները, Սամվե՛լ:
            Համարները, փոքրի՛կ, գրում են, որ հանդիսատեսներն ավելի լավ     կողմնորոշվեն:

             Շախմատի առաջին գիրքը տասնհինգերորդ դարում է գրվել՝
            Իսպանիայի համար:
            Այդ օրվանից մինչև այսօր, , շախմատի բազմաթիվ գրքեր են        հրատարակվել (ավելի քան հիսուն հազար անուն):
            Դու ամեն ինչ գիտե՞ս ֆուտբոլի մասին:
            Ֆուտբոլիստների շապիկների վրա, 1937 թվականին են առաջին անգամ       համարներ գրել:
            Ֆուտբոլիստներին պե՞տք են այդ համարները:
            Համարները,  գրում են, որ հանդիսատեսներն ավելի լավ             կողմնորոշվեն

Նայել չէր դիմում ոչմի բանին:

342. Նախադասության ընդգծված բառերն ի՞նչ են ցույց տալիս: Նախադասությունների կետադրությանն ուշադրություն դարձրո՛ւ և փորձի՛ր բացատրել:

            Եղիշե՛, այդ նամակն ինձ կտա՞ս կարդալու:
            Հասմի՛կ, այս երկտողից.բացի ուրիշ բան չի՞ գրել:
            Պետք է արտասանե՞ս, Նվա՛րդ:
            Ո՞ւմ ես փնտրում այդպես, Արսե՛ն:
            Գնանք, Խորե՛ն, քեզ ծանոթացնեմ Չարենցի հետ:
            Բանաստեղծությունդ, սիրելի՛ս, անհաջող է ստացվել:
Այս նախադասություները ցույց են տալիս  մարդկանց:

343. Ընդգծված բառերը կոչականներ են: Այդ անունը բացատրի՛ր:
Կոչականները- դա նշանակում է, որ դու ումին կամ ինչին ես դիմում :

344. Կետերի փոխարեն կոչականներ գրի՛ր:

            Ընկե՛ր Դավիթ, դինոզավրերն ինչո՞ւ են ոչնչացել:
            Էրի՛կ, դու քայլող մեքենա տեսե՞լ ես:
            Նա իսկապե՞ս իր բնակարանը գազանանոցի է վերածել, Ռուբեն:
            Մարդն ինչքա՞ն ժամանակ կարող է դիմանալ առանց խմելու, Վաչե՛ :
            Գիտե՞ս, Սոֆի՛, ռոբոտներին էլ է օդ պետք:
            Ի՜նչ ասես չես մտածի, Լեօ՛ հիմա էլ որոշել ես նոր տեսակի ծաղի՞կ աճեցնել:

345. Ա և Բ խմբերի նախադասություններում ընդգծված կոչականները համեմատի՛ր և տարբերությունների մասին գրի՛ր:

            Ա. Եղբա՛յր, էսպես էլ բա՞ն կլինի:
            Բ. Ա՛յ եղբայր, էսպես էլ բա՞ն կլինի:
            Ա. Եվ դու խուսափո՞ւմ ես հարցի պատասխանը փնտրելուց, փիլիսոփա՛:
            Բ. Եվ դու խուսափո՞ւմ ես հարցի պատասխանը փնտրելուց, իմսատո՛ւն     փիլիսոփա:
            Ա. Լավ կլիներ, չէ՞, որ փչովի մեքենա ունենայինք, գյուտարա՛ր, ավտոտնակ էլ          պետք չէր լինի:
            Բ. Լավ կլիներ, չէ՞, որ փչովի մեքենա ունենայինք, պարո՛ն գյուտարար, ավտոտնակ էլ պետք չէր լինի:

Նա ավելացնում է կոչականերին:

346. Ընդգծված կոչականները բառակապակցություններ դարձրո՛ւ (լրացումներ ավելացրո՛ւ) և փոխի՛ր շեշտի տեղը:

            Օրինակ՝
Կարծես թե արդեն ամեն ինչ հասկանալի է, Անահի՛տ: — Կարծես թե արդեն ամեն ինչ հասկանալի է, բարի՛ Անահիտ:

            Աշխատասեր Տղա՛ , քեզ թվում է ֆուտբոլի մասին ամեն ինչ գիտե՞ս:
            Փոքրի՛կ աղջիկ, լեզուներ սովորելը շատ հետաքրքիր է:
            Ինձ այս նկարի ստեղծման մասին կպատմե՞ս, լավ նկարի՛չ:
            Շանդ պահի՛ր,. որ մոտ գամ, ծեր հովի՛վ.
            Գիտե՞ս, մեծ ճամփո՛րդ, այդ կողմով գնալ չարժե, ոչ մի հետաքրքիր բան չկա:
            Իզուր չէիք եկել, փոքր երեխանե՛ր, երեկոն լավ անցավ:

347 Նախադասություններ կազմի՛ր՝ տրված բառերն ու բառակապակցությունները գործածելով որպես կոչականներ:

            Բարի՛ մարդիկ,- դուք եք խմորը սարքել:
 Հարգելի՛ ծնողներ,- ձեր երեխաները շատ խելացի են:
 Ի՛մ հեռատես ընկեր,-ամենալավն է տեսնում ում ես տեսել եի:
 Անտառի՛ ծառեր,-ծատերը շատ գեղեցիկ և մեծ ծառեր են:
 Ա՛յ կամակոր աղջիկ-դու երբվանից սենց եղար:

Ուշադիր կարդա ընդգծիր այն հատվածները, որոնք արդեն դու գիտեիր, չմացածդ սովորիր։

Նախադասությունն արտահայտվում է բառով կամ բառերի կապակցությամբ և ավարտուն միտք է հաղորդում: Նախադասությունն ավարտվում է վերջակետով:
Նախադասության գլխավոր անդամներն են ենթական և ստորոգյալը: Ենթական պատասխանում է ո՞վ, ովքե՞ր, ի՞նչ(ը), ինչե՞ր(ը) հարցերին: Դա այն առարկան է, որին ստորոգյալի միջոցով որևէ հատկանիշ է վերագրվում: Ստորոգյալը ցույց է տալիս հատկանիշ և այն վերագրում (ստորոգում) է ենթակային: Պատասխանում է ի՞նչ է անում, ի՞նչ է լինում, ի՞նչ արեց, ի՞նչ եղավ, ո՞վ է, ի՞նչ է ինչպիսի՞ն է և նման այլ հարցերի:
Պարզ համառոտ նախադասությունը կազմված է միայն գլխավոր անդամից կամ անդամներից:
Պարզ ընդարձակ նախադասությունը կազմված է գլխավոր անդամներից (անդամից) և նրանց միտքը լրացնող այլ անդամներից (լրացումներից):
Նախադասության բազմակի անդամները (նույն անդամի հետ կապված, նույն հարցին պատասխանող անդամները) իրարից տրոհվում են ստորակետով, իրար միանում են ու, և, կամ, նաև, և՛… և՛, թե՛… թե՛, կա՛մ… կա՛մ, ո՛չ… ո՛չ և նման բառերով (շաղկապներով):
Կոչականը այն անձը կամ առարկան է, որին դիմում է խոսողը: Կոչականի վրա դրվում է շեշտ: Եթե կոչականը լրացում ունի, շեշտն անցնում է լրացման վրա: Կոչականն իր լրացումներով նախադասության մյուս անդամներից տրոհվում է ստորակետով:

334. Ինչպիսի՞ նախադասություններ են տրվածները: Դրանք ընդարձակի՛ր, դարձրո՛ւ յոթ—ութ բառանի:

            Երկիրը արագ-արագ  պտտվում էր երկրագնդի շուրջը  :
            Ես և իմ ընկերը մի հատ բառ չեինք հասկանում և մենք հարցրեցին նրա մայրիկից և երբ նա մեզ բացատրեց  և մենք սկսեցինք Հասկանում ենք:
             Իմ ընկերները  հեռանում են իմ քաղաքից և տեղափոխվում են  ուրիշ երկիր:
             Դու  մոռացել ես որ դու չես կարոց գնալ այսօր լողալու:
            Ես գտա իմ ըկերոջը երբ մենք խաղում էինք պախկվոցի:

335. Նախադասություններն ընդարձակի՛ր երկուական բառով:

            Եկեք նորից  Փորձենք:
            Մեր դասարանի Աղջիկները կպատմեն:
            Իմ ընտանիքի Մեծերը կլսեն:
            Դուք մեզ  Կընտրեք:
            Իմ սիրած Ճամփորդը վերադարձավ:

336. Նախադասությունները պատճենիր և դրանցում սևացրու այն բառերը, որոնք պատասխանում են փակագծում նշված հարցերին։

            Մի հարուստ մարդ իր փոքրիկ խանութում արդար մեղր էր ծախում: (Փոքր)
            Փաթեթում բամբուկե փորագրված գավազան էր, փոքրիկ, ասեղնագործ թասակ         և սև ու դեղին թիկնոց, որի լայն օձիքի վրա ապշեցուցիչ գեղեցիկ նախշեր էին գործված: (Գեղիցիկ)
            Մեզնից ոչ հեռու կանգնած մատղաշ ծառը կորացել էր, իսկ նրա կատարին             հաստ օղակով կախված լիանայի վրա մի թռչուն էր թառել: (Խանութում)
            Բեռնատարները առավոտյան պետք է շարժվեր գործարանից: (Մի քիչ առաջ)
            Մի րոպե լիանայի վրա նստած մնալուց հետո թռչունը ցած թռավ: (Հենք նոր)
            Այդ ընթացքում ծառի գագաթին բարձրացած որսորդը երկար պարաններով         երկու մեծ պարկ իջեցրեց, որոնց մեջ չղջիկներն էին: (Դպրոցում)
            Առավոտ ծեգին հավաքեցինք մեր հանդերձանքը և ճամփա ընկանք: ( Մենք)

Կարդա տեքստը և հիշիր

Նախադասության գլխավոր անդամներ են համարվում ենթական և ստորոգյալը, որոնք արտահայտում են նախադասության հիմնական ասելիքը, մյուս անդամները կոչվում են երկրորդական անդամներ կամ լրացումներ։ Լրացումները կարող են լինել ենթակայի լրացումներ և ստորոգյալի լրացումներ։ Այն նախադասությունը, որը կազմված է միայն մեկ  ենթակայից և ստորոգյալից, կոչվում է պարզ համառոտ նախադասություն, եթե գլխավոր անդամներից բացի նախադասության մեջ կան երկրորդական անդամներ, ապա այդ նախադասությունը կոչվում է պարզ ընդարձակ նախադասություն։ Եթե նախադասության կազմում կա մեկից ավել ստորոգյալ, ապա նախադասությունը բարդ  է։

1․Դուրս գրեք 10 ածական և 10 գոյական

Ածական	Գոյական
ընտանի	Արարատ
ասֆալտապան	ընտանիք
ծուռումուր	Ամառ
բաց	երեկո
բամբակի	հավ
կավե	ջուր
կոտրված	բնակիչ
փոքրիկ	դուրս
խրատական	բակ
տխուր	գյուղ

2․ Պատմեք ընտանի օձերի մասին:
Արարատ գյուղում շատ ընտանիքներ ունեն «իրենց» օձերը: Ամառվա շոգին նրանք թաքնվում են բներում և երեկոները, երբ հովն ընկնում է, որսի ու ջուր խմելու են դուրս գալիս:  Գյուղի կենտրոնով անցնող ասֆալտապատ ճանապարհին նրանք չեն երևում: Բայց մյուս փողոցներում, ուր երթևեկությունը քիչ է, ամեն երեկո օձեր են վխտում: Այնպես որ ամեն առավոտ բնակիչները, երբ դուրս են գալիս իրենց տներից, փողոցի փոշու մեջ ծուռումուռ հետքեր են տեսնում: Կարծես գիշերը մեկը պարաններ է քարշ տվել փողոցի մի ափից մյուսը:  «Ընտանի» օձեր են: Ապրում են տներում, պատերի ճեղքերում, հաճախ ման են գալիս սենյակում, բակում, սողում են հավերի հետևից, և նրանց ոչ ոք ձեռք չի տալիս: Նրանք էլ իրենց հերթին ոչ ոքի չեն խայթում:

4. Գրե՛ք՝ ինչո՞ւ օձը ա) կաթը թունավորում, բ) կաթը թափում:
ա) կաթը թունավորում,
Նա կաթը թոնավորում է, որովհետև նա գողացել եր օձի ձվերը:
բ) կաթը թափում:
Նա կաթը թափում է, որովհետև նա տեսնում է նա շատ լավ է պահում ձվերին:

5․ Պատմվածքի ո՞ր հատվածն ամենից շատ հավանեցիր, ինչո՞ւ։
Բայց շուտով հրաշքը պարզվեց, մեր ագահ կատուն այդ ժամանակ լակում էր թափված կաթը: Լակեց, լակեց, առաջ կաթոտ գետիկը լիզեց, հետո իր շրթունքները ու վեր ընկավ ուռավ, ոտները գցեց ու սատկեց: Մի տես ի՞նչ բախտ եմ ունեցել, որ երեխան էդ օրը ժամանակին չէր կերել… Պարզվեց էս բարի լույսի պես, որ օձը վրեժը հանելու համար թույն է թափել կաթի մեջ…
Որովհետև դա ցույց է տալիս որ չիկալի ինչ տեսնես մցնես բերանը:
6․ Ի՞նչ է սովորեցնում պատմվածքը:
Այս պատվածքը ցույց տվեց որ կեդանիները ինչքան ել վախենալու լինեն բայց նարնաք բարի կարող ե լինել:

323․ Նախադասություններրի գլխավոր անդամներն ընդգծիր, մյուս անդամներն ինչպե՞ս կանվանես։

Ամենահին բառարանը Սիրիայում է հայտնաբերվել:
Աշխարհի ամենաերկար փողոցը Բուենոս Այրեսում է:
Մոլորակի հազվադեպ հիվանդությունը է կոչվում ծիծաղի հիվանդություն: Հիվանդացածներից ոչ մեկը չի փրկվել:
Ամենից թանկ գիրքը 1455 թ. Գուտեմբերգն է տպագրել։ Այդ գրքի մեկ օրինակի համար 1926 թ. Մի մարդ երեսունհինգ հազար դոլար է վճարել:
Մյուս անդամները կոչվում են երկրորդավոր:

325․ Գրիր գլխովոր անդամները․ գործողություն կատարողին նշիր դեղին, իսկ նրա կատարած գործողությունը՝ կապույտ։

Այս դեպքը Հարավային Անգլիայում է պատահել: Մի ծեր հոգևորականի աղքատիկ տանը առնետ է հայտնվում: Առնետն մշտապես է ելումուտ անում մարդու տուն։ Տանտերը սովորում է նրան և երկուսն ընկերանում են: Մի գիշեր ծեր հոգևորականը վեր է թռչում խորունկ քնից։ Առնետը կծել էր նրա այտը: Սկզբում մարդը զայրանում է դավաճան կենդանու վրա։ Հետո տեսնում է վառվող վարագույրները։ Նա հասկանում է, որ իր փայտե տնակը հրդեհ է ընկել:

Տունն էլ ամբողջությամբ կայրվեր, եթե բարեկամ առնետը չլիներ ու այտը չկծեր:

329. Նախադասությունն ընդարձակիր՝ ինչպիսի՞ կամ ո՞ր հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ ավելացնելով:

            Օրինակ՝
Կինը հարցրեց: — Երիտասարդ կինը հարցրեց:

                                Լայնեզր գլխարկով կինը հարցրեց:

            Շունը մտավ:
Տնային շունը մտավ:
            Սիրտը քար է:
Սև սիրտը  քար է:
            Հայրն ընկեր է:
Իմ հայրը իմ ընկերն է:
            Երկիրը պտտվում է:
Եվրոպայի երկրը պտտվում է:

330. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ ավելացնելով ո՞ւր, դեպի ո՞ւր, որտե՞ղ, որտեղի՞ց, որտեղո՞վ հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ:

          Օրինակ՝
Օրվա հերոսը գալիս էր: — Օրվա հերոսը մեզ մոտ էր գալիս: Օրվա հերոսը դեպի տուն էր գալիս: Փողոցով օրվա հերոսն էր գալիս: Դիմացից օրվա հերոսն էր գալիս:

            Մի ոհմակ է երևում:
Մի  անտառում ոհմակ է երևում:
            Ի՜նչ հանգիստ ես կանգնած:
Ինչ հանգիստ անտառով ես կանգնած:
            Թռչունների մի երամ անցավ:
Գյուղից թռչուների մի երամ անցավ:
            Երամը թռավ, հեռացավ:
Գյուղից անտառը թռավ հեռացավ:
            Նախորդ օրը կարգուկանոն էր հաստատել:
Նախորդ օրը քաղաքում կարգուկանոն  էր հաստատվել:
            Հաջորդ օրը բոլորս գնալու էինք:
Հաջորդ օրը բոլորս թանգարան էնք գնալու:
            Այդ փոքրիկին կարելի է տեղավորել:
Այո փոքրիկին կարելի է տեղափոծվել քաղաք:

331. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ ավելացնելով ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ:

            Մարդն ամբողջ կյանքում սիրում է որսը:
            Առավոտյան անտառում որսորդները գտել են աղվեսին:
            Հեռուներից վերադարձած մարդը կարոտով գրկեց իր մայրիկին:
            Հանկարծ իր կողքին տեսավ պապիկին:

332. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ ո՞ւմ կամ ինչի՞ հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ ավելացնելով:

            Արամի մարգերը ջրվեցին:
            Քույրի երաժիշտ է:
            Նկարն անհետացել էր ջրում:
            Մոխիրը տաք է լինում:

333. Նախադասությունն րնդարձակի՛ր՝ ե՞րբ, երբվանի՞ց, որքա՞ն ժամանակ, մինչև ե՞րբ հարցերին պատասխանող բառեր կամ բառակապակցություններ ավելացնելով:

            Մի տարօրինակով  ճռռոց եմ լսում:
            Իմ կարծիքն այսօր ասել եմ:
            Գնաց, գնաց, հասավ  մինչև էսօր քաղաքին:
            Ծաղրածուն գլուխ տվեց ու հեռացավ:
            Նավաստին բաց ծով էր այսօրվանից դուրս եկել:
            Ծովն մի ժամ  առաջ արդեն փոթորկել էր:
            Թռչունները հիմա չվելու էին:

Axolotl-ը (Axolotl) ամբիստոմների ընտանիքի պոչավոր երկկենցաղների նեոտենիկ թրթուր է:

“Աքսոլոտլ” անվանումը ծագում է ացտեկների լեզուների խմբից և առաջացել է atl (ջուր) և xolotl (շուն) բառերի միացումից, որը բառացիորեն թարգմանվում է որպես “ջրային շուն (հրեշ)”: Այս սահմանումը լիովին համապատասխանում է ճշմարտությանը և արտացոլում է այս զարմանալի արարածների տեսքը: Եվ Աքսոլոտլ նրանց հարյուր ձվերը դնում են ջրային բույսերի վրա

Աքսոլոտլի թրթուրները սնվում են միկրոօրգանիզմերով։
Իսկ գիտեիք որ Աքսոլոտլները վախում են, որ նրանք շուտով չեն լինի։
Եվ նրանց կարելի է ակվարիումում պահել։

Axolotl-ը չի ներկայացնում առանձին կենդանու անուն, քանի որ այն վերաբերում է մեքսիկական ամբիստոմայի որոշակի տեսակին:

Մեկել վերջին փաստը այն է որը երբ նրա օրինկակ՝ ձերքը կտրվում է սկզմից արագ նրա օրգանիզմի մեջի բակտերիաները այդ կտրված տեղը փակում են և ժամանակոն ինքն իրեն

317. Կետերը փոխարինի՛ր ո՞վ հարցին պատասխանող բառով, որը դեմքով ու թվով համաձայնի ստորոգյալին (բային): Դեմքով ու թվով ստորոգյալի հետ համաձայնող անդամին ի՞նչ անուն կտաս:

            Դու (ո՞վ) առայժմ մրցակից չունես:
            Բայց նա (ո՞վ) շուտով կհայտնվի:
            Ես (ո՞վ) ամեն ինչ արել եմ նրա գալուստն արագացնելու համար:
            Առանց արժանի մրցակցի դու (ո՞վ) չես կարող ավելի ուժեղ ու համարձակ           դառնալ:
            Դու (ո՞վ) է լինելու քո օգնականը:
            Դու(ո՞վ) էլ, իհարկե, նրա՛ն ես օգնելու:

318. Փակագծում տրված բայերը եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՞ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Մեր աղմկոտ, ուրախ փողոցի երեխաները երբեմն ծաղրել (էր, էին) նրան: Նա ինչ-որ փորձարարական արհեստանոցում աշակերտ (էր, էին): Ես (գիտեի, գիտեինք), որ նա այնտեղից հաճախ զանազան լուծույթներ ու փոշիներ (էր, էին) բերում ու ինչ-որ փորձեր անում՝ մրոտելով տատիկի տունը: Երբեմն էլ մենք խնդրում (էի, էինք), որ նա իր փորձերը մեզ էլ (ցուցադրի, ցուցադրեն):

319. Ստորոգյալի հետ համաձայնող անդամն անվանում են ենթակա: Փորձի՛ր բացատրել՝ ենթական ու ստորոգյալն ինչո՞ւ են նախադասության գլխավոր անդամներ: Ինչպե՞ս կկոչվեն նախադասության մյուս անդամները:

Եթե ստորոգյալը և ենթական չլիներ նախադասությունը չեր կազմվի:
Մյուս անդամները կոչվում են երկրորդավոր:

320. Նախադասություններում ընդգծիր գործողություն կատարողին և նրա կատարած գործողությունը։

1. Կետերը ջրի տակ երկար են մնում:
2. Ծովային կրիաները ջրի տակ դիմանում են երեք ժամ և ավելի:
3. Պինգվիններն ապրում են սաստիկ ցրտի պայմաններում։
4. Փղերը կնճիթով շոգ օրերին իրենց վրա ջուր են լցնում։
5. Հայտնի է, որ կոկորդիլոսը կարող է հովազի ուտել։

321․ Հետևյալ բառերից յուրաքանչյուրով կազմեք մեկական նախադասություն, որտեղ դրանք կլինեն գործողություն կատարողը և ընդգծեք նրանց կատարած գործողությունը։

Աղջիկ, ծառ, բերան, արեգակ, վարորդ, աշակերտ, քամի, դանակ։

Աղջիկ – Աղջիկը ուտում է:
Ծառ – Ծառերը աճում են:
Բերան – Նա բերանը բացում է:
Արեգակ – Արեգակը թույլանում է:
Վարորդ – Վարորդը մեքենա է քշում:
Աշակերտ – Աշակերտը սովորում է:
Քամի – Քամի խշխշխում են:
Դանակ – Իմ ընկերը նոր դանակ է առնում:

322․ 320 առաջադրանքում ձեր կողմից նշված բառերը կոչվում են նախադասության գլխավոր անդամներ, փորձեք բացատրել, թե ինչու են դրանց այդպես անվանում։

Որովհետև եթե չլիներ գործողությունը նախադասություն չեր կազմի:

Չինական գետի Դելֆին-հնարավոր է, որ քաղցրահամ ջրի դելֆինների ոչնչացված տեսակ է, որն ապրում է Չինաստանի Յանցզի գետի համակարգում: Ենթադրվում է, որ սա դելֆինների առաջին տեսակն է, որը վերացել է մարդու ազդեցության տակ: Այս դելֆինը ցուցակագրվեց որպես “կրիտիկական անհետացման վտանգի տակ.Հնարավոր է ՝ անհետացած”, այն չի տեսել 20 տարի, և Յանցզիում կատարված մի քանի ուսումնասիրություններ չեն կարողացել հայտնաբերել այն: Չինաստանում այս տեսակը կոչվում է նաև Բայջի ՝ Յանցզի գետի Դելֆին: Չպետք է շփոթել գետային դելֆինի (Sousa chinensis) կամ առանց ծովախոզուկի հետ: Baiji-ի բնակչությունը կտրուկ նվազել է մի քանի տասնամյակների ընթացքում, Քանի որ Չինաստանի արդյունաբերականացումը և գետի ինտենսիվ օգտագործումը ձկնորսության, տրանսպորտի և հիդրոէներգետիկայի համար: 1980-ականներին Յանցզի գետում կատարված ուսումնասիրություններից հետո հիմնավոր պնդում է արվել, որ այս գետային դելֆինները կարող են դառնալ պատմության մեջ առաջին տեսակը, որը մարդը հասցրել է ոչնչացման: Yangtze River cetaceans-ի պահպանման գործողությունների ծրագիրը հաստատվել է Չինաստանի կառավարության կողմից 2001 թ. — ին: տեսակների պահպանման համար ջանքեր են գործադրվել, բայց 2006-ի վերջին արշավախումբը:

308. Տրված նախադասություններից հերթով բառեր հանի՛ր այնպես, որ ամեն անգամ պահպանվի նախադասությունը:

            Օրինակ՝

Տիրակալն իր սիրելի անտառի հարազատ խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը սիրելի անտառի հարազատ խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը սիրելի անտառի խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը անտառի խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը խշշոցը հիշեց:
Տիրակալը հիշեց:
Հիշեց:

            Ամառային արեգակը շիկացրեց բազմահարկ տների պատերը:
            Արեգակը շիկացրեց բազմահարկ տների պատերը:
            Արեգակը շիկացրեց  տների պատերը:
           Արեգակը շիկացրեց պատերը:
           Արեգակը շիկացրեց:
           Շիկացրեց


            Հետո այդ հսկայական արձանը տեղափոխեցին գետափ:
            Այդ հսկայական արձանը տեղափոխեցին գետափ:
            Հսկայական արձանը տեղափոխեցին գետափ:
            Հսկայական արձանը տեղափոխեցին :
           Արձանը տեղափոխեցին:
           Տեղափոխեցին

            Հռչակավոր ճարտարապետի հանճարը միայն ճարտարապետությամբ    չսահմանափակվեց:
           Հռչակավոր ճարտարապետի հանճարը  ճարտարապետությամբ    չսահմանափակվեց:
            ճարտարապետի հանճարը  չսահմանափակվեց:
            Հանճարը  չսահմանափակվեց
             Չսահմանափակվեց         

            Սերունդները երկար հիշեցին նաև այդ մեծ գիտնականին:
            Սերունդները երկար հիշեցին նաև այդ  գիտնականին:
            Սերունդները երկար հիշեցին նաև    գիտնականին:
             Սերունդները երկար հիշեցին այդ  գիտնականին:
            Սերունդները  հիշեցին  այդ գիտնականին
            Սերունդները  հիշեցին    գիտնականին
            Սերունդները  հիշեցին
           հիշեցին
            
           
Աշխարհը հնազանդորեն փռվեց Ալեքսանդրի ձիու ոտքերի առաջ:
Աշխարհը  փռվեց Ալեքսանդրի ձիու ոտքերի առաջ:
Աշխարհը  փռվեց Ալեքսանդրի ձիու  առաջ:
Աշխարհը  փռվեց  ձիու  առաջ:
փռվեց  ձիու  առաջ:

փռվեց  ձիու 
փռվեց

309. Յուրաքանչյուր նախադասության մեջ թո՛ղ այնպիսի մի բառ, որ նախադասությունը պահպանվի:

            Դու շատ հեռվից եկար:
            եկար
            Մենք արդեն հուսահատ սպասում էինք:
            սպասում
            Դուք պայմանը մոռացե՞լ էիք:
           պայմանը
            Ի՜նչ լավ ժամանակ հասար:
            հասար
            Անտա՛ռ, ուրա՛խ խշշա աշնան քամուց:
         քամուց
            Նա քեզ կանչում է:
            կանչում
            Դու ինչո՞ւ չես լսում:
            լսում

Ես նայեցի վերջին մասնիկներին:

312. Ստորոգյալն ինչո՞ւ է նախադասության գլխավոր անդամ:
 Եթե ստորոգյալը չլիներ նախադասությունը չեր կարուցվի:

313. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            (Շունը, շները) հաչում են:
            (Մարդ, մարդիկ) անցավ:
            (Մեքենան, մեքենաները) սլանում էր:
            (Ընկերդ, ընկերներդ) կանչեցի՞ն:

Ես նայեցի վերջին մասնիկներին:

314. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Երբ (շոգ, շոգեր) է լինում, (փիղը, փղերը) կնճիթով վերից վար ջրում է իրեն, հետո էլ ավազ է ցանում վրան, իբրև սրբիչ: (Փիղը, փղերը) հոտերով են շրջում: Նրանց առաջնորդում է ծեր ու իմաստուն (փիղը, փղերը): Հոտոտելիս (նա, նրանք) բարձրացնում են կնճիթները: Իսկ հենց որ (կնճիթը, կնճիթները) թշնամու հոտ են առնում, նրանց (տերն, տերերն) անաղմուկ հեռանում, ասես գետնի տակն են անցնում: Այդ վիթխարի, ուժեղ (կենդանին. կենդանիները) ոչ մի թշնամի չունի, բացի մարդուց:

Ես նայեցի վերջին մասնիկներին:

315. Փակագծում տրված գոյականները եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (պահանջվող ձևն ինչպե՞ս գտար):

            Տղան համարձակ առաջ եկավ: Օրը ամառանոցում արագ ու հետաքրքիր են անցնում: Ծովափի ժայռերին թառել են սպիտակ թռչունը: Ոստիկանը այդ տանը մի իսկական գազանանոց հայտնաբերեցին: Մարդը կարող են հիսուն ձևով «այո» ասել, բայց այդ բառի գրության միայն մեկ ձև կա: Այդ լճի ջրերը երբեք չի սառչում: Մաքուր, անձրևից դեռ թաց փողոցում դատարկ էր: Հավանաբար մարդը քնած էին:

Ես նայեցի վերջին մասնիկներին:

316. Փակագծում տրված բայերը եզակի կամ հոգնակի ձևով գրի՛ր (ո՞ր դեպքում հոգնակի գրեցիր):

            Փղի համար կնճիթր շատ կարևոր (է, են): Նա դրանով (է, են) ուտում ու խմում: Ձագը մոր ետևից վազում (է, են)՝ կնճիթով նրա պոչը բռնած: Փիղ ծնողները կնճիթով «ապտակում» (է, են) չարաճճի ձագուկին, որը սովորաբար փոքր ավտոբուսի չափ (է, են) լինում:

            Երբ փիղն ընկնում (է, են) փոսը կամ խճճվում թակարդում, մյուս փղերը մեկնում (է, են) կնճիթներն ու նրան օգնում (է, են): Փիղն առանց կնճիթի (չի, չեն) կարող ապրել, բայց աֆրիկյան սավաննաներում հանդիպել (է, են) կնճիթից զրկված փղեր: Այդպիսի փղերին ընկերներն (է, են) կերակրում: Փղերն իրենց վիրավոր կամ հիվանդ ընկերոջը (չի, չեն) լքում:
            Վաղուց ի վեր Հնդկաստանում փիղն ու մարդը բարեկամություն (է, են) անում: Խելացի ու հասկացող կենդանիները ոչ միայն ծանր աշխատանք (է, են) անում ու կատարում մարդու հանձնարարությունները, այլև, որպես հոգատար դայակներ, խնամում (է, են) երեխաներին: Պապը, հայրն ու թոռը կարող (է, են) նույն փղի «սաները» լինել. չէ՞ որ փղերը երկար (է, են) ապրում՝ յոթանասունից ութսուն տարի: